IE, media- en privacyrecht zijn constant in beweging. De grenzen worden dagelijks getart. Wat mag net wel, wat mag net niet. Hierin ligt de kern van ons werk. Werk wat ons blijft uitdagen en inspireren.
filter op categorie:
Erdogan, Duitse humor en satire
De Grieken, de Romeinen en zelfs de oude Egyptenaren gebruikten satire als middel om pregnante kwesties aan de kaak te stellen. Het door Desiderius Erasmus geschreven werk de Lof der zotheid uit 1511 is bewijs dat ook in Nederland al eeuwenlang maatschappijkritiek wordt geleverd door middel van satire. Wat is eigenlijk de stand van zaken in Europa anno 2016? De Duitse ambassadeur is deze week in Ankara op het matje geroepen voor een satirisch filmpje over Erdogan. Is er reden tot zorg?
De rechtspraak wijst uit dat niet helemaal lekker zit in Europa. Neem de zaak uit 2010 over een carnavalsoptocht in Portugal, waarbij een burgemeester op ludieke wijze op de hak werd genomen. Er volgde een strafrechtelijke veroordeling met boete van ruim € 4.000. In Europa zijn in het verleden hoge boetes uitgedeeld, excuses afgedwongen en gevangenisstraffen opgelegd voor humoristische uitingen. Zelfs het recht om nog verder te mogen werken als journalist is wel eens afgepakt.
Het EHRM houdt in bijna vijftig landen – waaronder Rusland en Turkije – als hoogste rechter de vinger aan de pols van de vrijheid van meningsuiting. Satire wordt door het Hof in Straatsburg gezien als vast onderdeel van het fundamentele recht een mening te koesteren en openbaar te maken. Het EHRM heeft in alle hierboven genoemde gevallen ingegrepen en de nationale rechters, aanklagers en beledigde partijen een halt toegeroepen. Het is wel vervelend dat het zover moet komen. Op het moment dat het Hof ingrijpt is er een jarenlang en kostbaar traject afgelegd dat op zichzelf al een chilling effect heeft. De harde straffen die al die tijd boven het hoofd van de beklaagde hangen zijn ook simpelweg intimiderend.
De Duitse omroep NDR vond humor ook een uitermate geschikt middel om repressie in Turkije aan de orde te stellen. Zij maakte een filmpje over de Turkse president Erdogan. Die heeft sowieso lange tenen. Hij startte in Turkije al 2000 zaken tegen mensen die hem beledigd zouden hebben. Turkije zorgt inmiddels voor een stroom rechtspraak waarin een zorgwekkend patroon te ontdekken is. Redacties worden leeggehaald, journalisten opgesloten en internetblokkades zijn realiteit. Als het de Turkse overheid niet bevalt wordt er hard ingegrepen en zeker als het Erdogan betreft.
Europa trekt zich terecht niets aan van de klachten van Erdogan, die graag wil dat het filmpje helemaal van internet verdwijnt. Zijn actie leidt tot twee dingen. Ten eerste het Streisand-effect, waarbij het op hoge poten eisen van verwijdering tot gevolg heeft dat er veel meer aandacht ontstaat. Ten tweede, de kans om in Europa te laten zien dat satire en humor belangrijke en legitieme stijlmiddelen zijn.
Geschreven door: Jurian van Groenendaal