Murda en de artistieke uitingsvrijheid

De vrijheid van meningsuiting is een fundamentele pijler van onze samenleving en mag niet zomaar worden beperkt, in het bijzonder met betrekking tot personen die kunstzinnige werken creëren, uitvoeren, verspreiden of tentoonstellen. Artiesten en kunstenaars leveren immers een belangrijke bijdrage aan de uitwisseling van ideeën en meningen, hetgeen van groot belang is in een democratie.

 

Wanneer is een beperking geoorloofd?

De vrijheid van meningsuiting is ruim maar niet onbeperkt. Een beperking van dit fundamentele grondrecht is toegestaan indien deze i) voorzien is bij wet en ii) noodzakelijk is in een democratische samenleving. Bij de noodzakelijkheidstoets wordt nagegaan of er sprake is van een “dwingende maatschappelijke behoefte” voor de beperking. Daar komt een belangenafweging aan te pas, waarbij er moet worden gekeken naar alle omstandigheden van het concrete geval.

 

In Turkije is het aanzetten tot drugsgebruik verboden op grond van artikel 190 van de Türk Ceza Kanunu (het Turkse Wetboek van Strafrecht). Op grond van deze bepaling is de verheerlijking van (en de aanzetting tot) drugsgebruik strafbaar, en dus voorzien bij wet.

 

Of de beperking voldoet aan het noodzakelijkheidsvereiste moet worden beoordeeld aan de hand van de afweging van de omstandigheden van dit geval. Daarbij dient het belang van Murda om ongehinderd gebruik te kunnen maken van zijn artistieke uitingsvrijheid enerzijds te worden afgewogen tegen het belang van de Turkse overheid bij het handhaven van strafbare feiten (i.c. het verheerlijken dan wel aanzetten tot drugsgebruik).

 

De relevante omstandigheden van dit concrete geval omvatten o.a. het onderwerp en de specifieke inhoud en vorm van de uiting, de bijdrage aan het maatschappelijke debat, wie de uiting doet, in welke context dit gebeurt, wat de gevolgen van deze uiting zijn en of de uiting mogelijk onnodig grievend is.

 

Murda

De vraag is of het belang van Murda om te kunnen rappen over drugsgebruik met teksten als “ik rolde het gras, ik verbrandde het, neuk me”, “mijn enige vriend is cannabis en alcohol” en “we hebben zoveel rook genomen” het kan winnen van het belang van de Turkse overheid om verheerlijking van of aanzetten tot drugsgebruik tegen te gaan.

 

In de eerste plaats is Murda een artiest. De vrijheid van meningsuiting biedt hem dan ook grote bescherming met betrekking tot wat hij in zijn liedjes mag zeggen. De liedjes die ervoor hebben gezorgd dat het Turkse OM hem vervolgt, vallen dus ook onder de bescherming van art. 10 EVRM. Daarnaast gaan zijn raps met name over het leven op straat. Het gaat over de rauwe werkelijkheid van dat leven, waar drugsgebruik aan de orde van de dag is. Het is dan ook niet gek als een vertolker van het straatleven daarover rapt. Het zou daarnaast ook gezien kunnen worden als een vorm van kritiek op de gesteldheid van de maatschappij. In dat geval dragen de nummers zelfs iets bij aan een onderwerp van maatschappelijk belang. Daarbij komt dat ook shockerende, beledigende en verstorende teksten bescherming genieten op grond van artikel 10 EVRM.

 

Aan de andere kant zou gesteld kunnen worden dat indien zijn teksten inderdaad aanzetten tot drugsgebruik, het in een democratische samenleving van belang zou kunnen zijn om dit aan banden te leggen. Dit zal echter beoordeeld moeten worden aan de hand van de specifieke inhoud van de teksten. Deze moeten echter niet te letterlijk worden genomen. Daarnaast is Murda een razend populaire rapper in Turkije, waardoor hij ook een groot publiek bereikt. Dit grote bereik kan een aanvullende omstandigheid zijn om bepaalde uitingen te beperken.

 

Conclusie

De artistieke expressie is dus zeker niet zonder grenzen. Zij is echter van groot belang in een democratische samenleving en het beperken van de uitingsvrijheid van een artiest zal dan ook maar in een beperkt aantal gevallen gerechtvaardigd zijn. En als het al gebeurt, dient daar een juiste rechtvaardiging en afweging aan ten grondslag te liggen.

 

Zaken zoals deze, waarbij rappers worden vastgezet vanwege hun teksten, komen vaker voor in Turkije. Zo was dat ook in 2018 het geval bij rapper Ezhel, waarmee Murda vaker heeft samengewerkt. Hij werd onder dezelfde beschuldigingen als Murda opgepakt, waarop er protest van zijn fans en steun vanuit Amnesty International volgde. Ezhel kwam al binnen een maand vrij vanwege het ontbreken van voldoende bewijs dat hij de wet opzettelijk heeft overtreden.

Hetzelfde zou voor Murda gezegd kunnen worden.

 

Daarnaast zou wat mij betreft in dit geval Murda’s belang zwaarder dienen te wegen dan dat van de Turkse overheid. De uitlatingen zijn in het kader van een artistiek werk gedaan en hij vertolkt daarmee ervaringen uit zijn omgeving. Om hem daarvoor te arresteren en tien jaar gevangen te zetten is disproportioneel.

 

Ten slotte is nog relevant dat Murda geen Turks burger is. Hij maakt dan wel Turks-Nederlandse muziek, maar hij heeft een Nederlands paspoort. Met zijn arrestatie heeft Turkije dus een buitenlandse artiest gevangen gezet vanwege zijn songteksten. Dit schept een gevaarlijk precedent voor andere, naar Turkije reizende, artiesten met songteksten die niet aansluiten op de belangen en ideologie van de Turkse overheid.

 

Heeft u zelf een probleem dat ziet op de artistieke uitingsvrijheid of wilt u meer informatie ontvangen? Neem dan contact op met één van onze specialisten.

 

Geschreven door: Kosta Hinzen