Plagiaat of puur toeval?

Bescherming van muziek onder de Nederlandse auteurswet; uitgangspunten

Binnen het auteursrecht spreekt men van auteursrechtelijk beschermde werken. Een werk (dat verschillende vormen kan hebben, zoals een (song)tekst, foto, toneelstuk of muziekwerk) komt voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking indien sprake is van materiaal dat oorspronkelijk is in die zin dat het gaat om een eigen intellectuele schepping van de auteur.

Dit houdt in dat een werk:
- niet ontleend mag zijn aan dat van een ander (het moet 'oorspronkelijk' zijn); en
- dat er creatieve keuzes zijn gemaakt (een eigen intellectuele schepping).

Ten aanzien van het laatste aspect geldt dat in het geval van een vorm die zo banaal of triviaal is, een werk geen auteursrechtelijke bescherming toekomt.

Bij de beoordeling van plagiaat zal gekeken worden naar de vraag of bepaalde elementen zijn overgenomen. Het moet hierbij wel gaan om een ontlening; toevallige overeenkomsten leveren geen auteursrechtinbreuk op. Tekstschrijvers Harrington en Leonard zullen dus aanvoeren dat Sheeran bewust de elementen zoals hierboven beschreven heeft overgenomen.

Sheeran zal zich verweren door te stellen dat er van bewuste ontlening geen sprake is. Zeer waarschijnlijk zou hij tevens betogen dat de door hen aangehaalde elementen niet auteursrechtelijk beschermd zijn, zodat er helemaal geen sprake kan zijn van inbreuk hierop.

 

De elementen

De identieke tonen en het ritme
Een muziekwerk wordt beschermd op grond van artikel 10 lid 1 onder 5 van de Nederlandse Auteurswet (mits het dus oorspronkelijk is en er creatieve keuzes zijn gemaakt). Een dergelijk werk wordt dan beschermd ongeacht de vorm of kwaliteit. Het overnemen van (een deel van) een dergelijk werk kan auteursrechtinbreuk opleveren. De tonen en het ritme vormen gezamenlijk de muziek; indien dus sprake is van identieke tonen en een identiek ritme, kan dit leiden tot een auteursrechtinbreuk op het muziekwerk.

Identieke woorden
Een songtekst komt op grond van artikel 10 lid 1 van de Nederlandse Auteurswet tevens voor bescherming in aanmerking. Ook hierbij geldt dat de kwaliteit van de tekst niets afdoet aan de vraag of deze voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt.

 

Ook indien slechts een gedeelte van deze tekst is overgenomen (bijvoorbeeld twee zinnen) kan al sprake zijn van een auteursrechtinbreuk. Het Europese Hof oordeelde eerder dat het overnemen van louter 11 woorden al als inbreukmakend kan worden gezien. Voorwaarde hierbij is wel dat het fragment een onderdeel omvat dat uitdrukking geeft aan de eigen intellectuele schepping van de (oorspronkelijke) auteur.

Dezelfde stijlen
Een stijl komt in Nederland niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking. Auteursrechtelijke bescherming ziet immers op het concrete werk an sich. Wel kan het overnemen van een bepaalde stijl meespelen bij de algemene beoordeling van een mogelijke inbreuk op iemand zijn auteursrecht.

Voor het volgende ga ik ervan uit dat de muziek en de songtekst auteursrechtelijk beschermd zijn. De muziek en songtekst zijn (voor zover bekend) niet ontleend aan andere werken. Hiernaast hebben de auteurs diverse keuzes gemaakt bij het creëren van de muziek en de tekst; er zijn keuzes gemaakt betreffende de muziekinstrumenten, het ritme en de melodie. Bij de tekst zijn tevens keuzes gemaakt, zoals ten aanzien van het gebruik van de woorden en de zinsopbouw.

De beoordeling

De muziek
Wanneer je beide nummers over elkaar heen legt, lijkt er inderdaad sprake te zijn van overeenstemming tussen beide coupletten. De refreinen en de 'bridge' lijken echter niet op elkaar. De overeenstemming tussen de coupletten is goed te horen op dit fragment. 

 

De tekst
Tussen beide songteksten lijkt echter weinig tot geen overeenstemming te zitten. Een voorbeeld:

Amazing	Photograph
Refrein
I had to look inside This fragile heart of mine To find exactly what it was you saw   I had to put myself back in the firing line To take the shot that knocked me to the floor   I was down, losing faith, oh I was lost in the crowd You brought me round	Loving can hurt     Loving can hurt sometimes But it's the only thing that I know   When it gets hard You know it can get hard sometimes It is the only thing that makes us feel alive
Couplet
How did you find me? You came out of nowhere like lightening   It's kind of amazing how you found me Through all the noise somehow How did you see me?   Broke through the darkness and you reached me It's kind of amazing how you found me Through all the strangers somehow	We keep this love in a photograph We made these memories for ourselves Where our eyes are never closing Hearts are never broken Times forever frozen still So you can keep me Inside the pocket Of your ripped jeans Holdin' me closer 'Til our eyes meet You won't ever be alone Wait for me to come home

Op grond van het bovenstaande zou een behandelend rechter mijns inziens niet van oordeel kunnen zijn dat sprake is van overeenstemming tussen de songteksten.

 

De stijl

Hoewel de stijl van beide nummers niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt, speelt deze wel mee bij de beoordeling van plagiaat. Dit aspect werkt niet in het voordeel van Sheeran; betoogd kan worden dat de nummers dezelfde stijl hebben; ze zijn beide aan te merken als balads binnen het popgenre.

 

Op grond van het hierboven beschrevene, lijkt een procedure in Nederland zich voornamelijk toe te spitsen op de overeenstemmende muziek in het couplet van beide nummers. Mijns inziens is het goed denkbaar dat een behandelend rechter oordeelt dat de muziek van het couplet door Sheeran is overgenomen.

 

Verweer
Het eventuele argument van Sheeran dat het betreffende refrein niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt, zou hierbij wel gewicht in de schaal kunnen leggen. Indien Sheeran voorbeelden zou kunnen geven van sterk lijkende of overeenstemmende melodieën, zou dit een aanwijzing kunnen zijn voor het feit dat de muziek uit het couplet niet oorspronkelijk is en dat er weinig tot geen creatieve keuzen zijn gemaakt. Op dergelijk 'onbeschermd' materiaal kan geen inbreuk worden gemaakt, zo zou het argument luiden.

 

Tot slot...

Indien de behandelend rechter van mening zou zijn dat Sheeran inbreuk heeft gemaakt op de auteursrechten van Harrington en Leonard, dient tevens de als gevolg hiervan geleden schade beoordeeld te worden. Is er bijvoorbeeld sprake van schending van de eer en goede naam van de tekstschrijvers? Of vorderen zij winstafdracht van de door Sheeran gemaakte winst met zijn nummer? Het vaststellen van de omvang van deze schade zal niet eenvoudig zijn.

 

Deze zaak staat overigens niet op zichzelf. Eerder oordeelde de Amerikaanse rechter dat Pharrell met het nummer 'Happy' inbreuk maakte op het nummer 'Ain't that peculiar' van Marvin Gaye (de overeenstemming tussen beide nummers vind je hier). Eerder schreven wij ook al een artikel over een vergelijkbare zaak waarbij het ging over de overeenstemming tussen het nummer 'Blurred lines' van Pharell en Robin Thicke en 'Got to give it up' van Marvin Gaye: 'Blurred Lines resultaat van plagiaat?'

 

En zeer recentelijk is ook Led Zeppelin in een procedure verwikkeld geraakt. De opening van het nummer 'Stairway to heaven' zou gekopieerd zijn van Spirit's nummer 'Taurus'. De Amerikaanse rechter heeft inmiddels geoordeeld dat geen sprake is van auteursrechtinbreuk. Een vergelijking is hier te vinden. 

 

Wat vindt u? Is hier sprake van plagiaat?