Hyperlinken alleen onder voorwaarden toegestaan

Wat was er aan de hand?
Even kort de achtergrond van de zaak. Op 27 oktober 2011 plaatst GeenStijl een artikel over het uitlekken van de Playboy-foto's van Britt Dekker met daarbij een thumbnail van een van de foto's en een hyperlink naar de website waarop deze foto's kunnen worden gedownload. Playboy (Sanoma) is hier natuurlijk niet blij mee, de foto's zouden namelijk pas in het december issue worden geplaatst. Sanoma verzoekt de website in kwestie (Filefactory.com) en GeenStijl om de foto's respectievelijk de hyperlink te verwijderen. Filefactory.com voldoet aan dit verzoek maar Sanoma weigert. In plaats daarvan plaatst GeenStijl daarna nog twee berichten met links naar de naaktfoto's van Dekker welke inmiddels verspreid zijn over het internet.

Sanoma is van mening dat het plaatsen van hyperlinks naar de illegaal gepubliceerde foto's auteursrechtinbreuk oplevert en stapt naar de rechter. In eerste instantie krijgt Sanoma nog gelijk maar in hoger beroep gaat zij onderuit: het Gerechtshof is van oordeel dat door het plaatsen van hyperlinks geen inbreuk wordt gemaakt op auteursrechten van de fotograaf/Sanoma, omdat de foto's door de plaatsing op de website Filefactory.com al eerder openbaar gemaakt waren. Sanoma is het niet eens met het arrest van het Hof Amsterdam en legt de zaak voor aan de Hoge Raad.

Hoge Raad: vragen aan Hof van Justitie
Het HvJEU heeft in 2014 een tweetal arresten gewezen over de vraag of hyperlinks en embedded links een mededeling aan het publiek zijn (Svensson en BestWater). Het HvJEU concludeerde in deze zaken dat dit in beginsel niet zo is en dus geen inbreuk gemaakt wordt op het auteursrecht door het plaatsen van een hyperlink. De content waarnaar werd verwezen in die zaken was immers reeds toegankelijk voor het publiek, omdat deze (met toestemming van de rechthebbende) openbaar was gemaakt voor alle internetgebruikers. Als gevolg daarvan werd door het plaatsen van de hyperlink geen 'nieuw publiek' meer bereikt. Dit nieuw publiek criterium was door deze opvolgende uitspraken steeds centraal gesteld.

 

Omdat voornoemde arresten geen antwoord gaven op de vraag wat er gebeurt indien het werk zónder toestemming van de rechthebbende online was geplaatst, besloot de Hoge Raad de zaak voor te leggen aan het HvJEU. Die moest antwoord geven op de vraag of het linken naar websites waarop auteursrechtelijk beschermde werken zonder toestemming van de rechthebbende openbaar waren gemaakt auteursrechtinbreuk oplevert.

Oordeel Hof van Justitie
Lange tijd leek de procedure in het voordeel van GeenStijl uit te pakken. A-G Wathelet - adviseur van het HvJEU - kwam in april dit jaar in zijn conclusie tot het oordeel dat het plaatsen van een hyperlink naar een andere website waar de content illegaal gepubliceerd is nooit een mededeling aan het publiek oplevert omdat een hyperlink op zichzelf geen communicatie is omdat er geen interventie plaatsvindt. Hierdoor is de vraag of een nieuw publiek wordt bereikt niet meer relevant. Het louter faciliteren of eenvoudiger maken om bepaalde informatie te vinden, zoals feitelijk gedaan door GeenStijl, was volgens de A-G onvoldoende om auteursrechtinbreuk aan te nemen.

Het HvJEU gaat in tegen dit advies (wat zelden voorkomt) en komt tot een geheel andere slotsom.

Het HvJEU neemt als uitgangspunt dat het bieden van toegang tot auteursrechtelijk beschermd materiaal zonder toestemming van de rechthebbende, geen mededeling aan het publiek en dus auteursrechtinbreuk oplevert. Tenzij aan twee voorwaarden is voldaan. Ten eerste de voorwaarde dat de hyperlinker wist of moest weten dat de door hem geplaatste hyperlink toegang geeft tot een illegaal op internet gepubliceerd werk. Een open norm die nauwelijks wordt ingekleurd in het arrest. Het HvJEU stelt alleen dat van degene die de link plaatst verwacht mag worden dat deze de nodige "verificaties" verricht om zich ervan te vergewissen dat het betrokken werk niet illegaal is gepubliceerd. Als tweede voorwaarde stelt het HvJEU dat degene die de hyperlink plaatst een 'winstoogmerk' moet hebben. Ook een open norm die, helaas, evenmin toegelicht wordt. Dat deze toelichting ontbreekt is des te opvallender omdat in eerdere rechtspraak het winstoogmerk-criterium juist als niet 'noodzakelijk' op een zijspoor was gezet.

Volgens het HvJEU staat vast dat de website van GeenStijl winstoogmerk heeft en de hyperlinks heeft geplaatst terwijl zij zich ervan bewust was dat de foto's van Playboy (Sanoma) zonder toestemming online waren gezet. Sanoma had daar immers reeds op gewezen in een sommatie. Hierbij speelt het waarschijnlijk ook een rol dat GeenStijl koppen als ''Fucking uitgelekt! Naaktfotoos Britt Dekker'' en ''Update: Naaktpics Britt Dekker nog niet gezien? Ze staan HIERRR.'' gebruikte.

Het HvJEU merkt nog op dat het plaatsen van hyperlinks een belangrijk deel uitmaakt van de vrijheid van meningsuiting en informatie en dat zulke links bijdragen tot een goede werking daarvan. Vervolgens wordt hier echter met geen woord meer over gerept. Artikel 11 van het EU Handvest waarborgt de vrijheid van meningsuiting als grondrecht, net zoals het recht op (intellectueel) eigendom als grondrecht wordt beschermd in artikel 17 van het EU Handvest. Het is opvallend dat het HvJEU hier vervolgens geen overwegingen meer aan wijdt, te meer nu GeenStijl als journalistiek medium beroep deed op de uitingsvrijheid.

 

Het oordeel in de praktijk
Linken naar andere websites is niet toegestaan wanneer je wist of had moeten weten dat de content op die website illegaal gepubliceerd is. Daarbij komt een bepaalde verificatieplicht, die evenwel onwerkbaar lijkt in de praktijk.

Het is niet makkelijk – zeker niet voor kleine partijen – om te verifiëren of iedere andere website waarnaar zij willen linken zich aan de regels houdt. Wat als men linkt naar een website waar achteraf alsnog illegale content op verschijnt? Ben je hier als medium c.q. journalist dan ook voor verantwoordelijk?

Er zou minder twijfel worden opgeworpen als het HvJEU de aandacht had gevestigd op de mededeling van de rechthebbende dat sprake is van een illegale publicatie, zoals in de Playboy-zaak het geval was. De uitspraak houdt het midden tussen deze twee en creëert daarmee nieuwe onduidelijkheid.

Het winstoogmerk-criterium is zo mogelijk nog onduidelijker, omdat dit in het digitale (media)landschap niet eenvoudig te beoordelen valt. Als een individu in de privésfeer een hyperlink plaatst is er vooralsnog niets aan de hand. Echter vrijwel iedere website heeft advertenties, soms zelfs automatisch, waardoor van winstoogmerk al snel sprake kan zijn. Het was wellicht beter geweest om het winstoogmerk specifiek te betrekken op het direct faciliteren van inbreuken, zoals in het verleden reeds in de Nederlandse rechtspraak gebeurde. Zo werd het faciliteren van zoekplatforms voor illegale mp3's bijvoorbeeld verboden.

Voor journalisten lijkt al snel voldaan aan de twee cumulatieve voorwaarden, maar zij ontvangen bescherming op grond van de uitingsvrijheid. Dit komt echter niet uit de verf in het Playboy-arrest, waardoor deze op de (commerciële) media een enorme impact kan hebben.

Het ligt in de lijn der verwachting dat hier nog niet het laatste woord over is gezegd. Wij vragen ons af welke mening het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg is toegedaan mocht deze of een soortgelijke casus daar belanden.

 

Lees HIER het volledige arrest.

 

Geschreven door:
Hanneke van Lith en Jurian van Groenendaal