Biografie Johan Cruijff: geen verbod, wel rectificatie

Aanleiding voor het kort geding was het optreden van de auteur Auke Kok in het tv-programma De Wereld Draait Door (DWDD) twee dagen vóór de uitspraak. Van Nieuwkerk en Kok hadden een gesprek over de biografie waarbij sprake zou zijn van onthullende passages over Cruijff. Kok, die drieënhalf jaar aan de biografie heeft gewerkt en daarvoor 170 personen heeft gesproken, stelt dat hij 'het echte verhaal' over Cruijff wil vertellen. Bekend is dat de familie Cruijff en de Stichting Johan Cruijff Foundation hier niet aan mee wilden werken. Van Nieuwkerk confronteert Kok met een passage in het boek waarin Kok stelt dat Cruijff zich jaarlijks één miljoen euro liet uitbetalen door de Stichting Johan Cruijff Foundation. Daarop antwoordde Kok dat hij dit van drie – in zijn ogen – betrouwbare bronnen heeft vernomen die Cruijff ook een warm hart toedragen, en dat hij zeker is van deze passage. Hij merkt op dat de passage nooit is voorgelegd aan de Foundation omdat deze niet mee wilde werken aan het boek.

 

Een en ander is de Foundation natuurlijk niet onopgemerkt gebleven en zij spant één dag na de uitzending een kort geding aan tegen Kok en diens uitgever. De Foundation wenst het boek uit de handel te krijgen en stelt dat de beschuldiging dat Cruijff jaarlijks één miljoen euro van de Foundation zou ontvangen onwaar is en het recht op bescherming van de eer en goede naam van de Foundation schendt. Kok wekt met de beschuldiging de suggestie dat Cruijff zich ten koste van het goede doel zou verrijken en dit is uitermate schadelijk voor de Foundation en toekomstige fondsenwerving, zo stelt de Foundation. De Foundation vordert onder meer een verbod en het terugroepen van de biografieën, alsmede een rectificatie van de betreffende zinssnede.

 

Het verbod en de terugroepactie worden afgewezen. Deze sancties zijn gezien de ingrijpende financiële consequenties voor de uitgever onevenredig verstrekkend van aard, zo overweegt de voorzieningenrechter. Daarnaast wordt meegewogen dat de rectificatie en het vonnis, daags na het uitbrengen van het boek, veel aandacht zullen trekken. Daarmee geeft de rechter aan dat het publiek geacht kan worden bekend te zijn met de uitkomst van de procedure. Het uit de handel halen van het boek is daardoor niet nodig.

 

Uit het vonnis blijkt dat Kok ter zitting terugkomt van de beschuldiging. Eerst stelt hij nog dat er vier anonieme bronnen zijn die dit verklaard zouden hebben. De namen van deze bronnen geeft hij niet prijs, dat is zijn goed recht. Dit maakt echter ook dat het voor de Foundation onmogelijk is om de bewering te ontkrachten. Vervolgens meldt Kok dat hij inmiddels begint te twijfelen aan de juistheid van de beschuldiging en dat zijn bronnen mogelijk iets anders bedoeld hebben. Wat wordt niet duidelijk.

 

Daar komt bij dat er geen wederhoor heeft plaatsgevonden omdat de Foundation niet wilde meewerken aan de biografie. Dit duidt op een onzorgvuldige journalistieke handelwijze. Wederhoor is dan wel geen absoluut recht, als er beschuldigingen worden geuit is het de taak van een journalist om zich in te spannen deze beschuldigingen te verifiëren. Ook bij degene over wie het gaat: de Foundation. Het gaat hier volgens de rechter niet zomaar om een zinnetje, maar een ernstige beschuldiging met gevolgen voor de fondsenwerving door de Foundation. Het had dus op de weg van Kok gelegen om de juistheid hiervan te verifiëren bij de Foundation, maar dat heeft hij niet gedaan.

 

Een en ander heeft tot gevolg dat er wel moet worden gerectificeerd. De boeken die reeds in de boekhandel liggen moeten een inlegvel krijgen met de rectificatie. En in volgende drukken dient de betreffende zinssnede alsnog te worden verwijderd.

 

‘There is no such thing as bad publicity’?

Het incident zal velen nieuwsgierig hebben gemaakt naar de biografie. Zo blijkt ook uit de reacties onder het DWDD-fragment op Twitter. Al denk ik wel dat het optreden van Kok af zal doen aan de geloofwaardigheid van het boek. Er is dan wel veel publiciteit, maar of deze Kok als auteur goed zal doen valt te betwijfelen.  

 

Door: Hanneke van Lith